SVS Mokume gane ring met regelmatig patroon

Verzameling van SVS-jes waarin stap voor stap wordt getoond hoe een werkstuk of techniek wordt uitgevoerd
Gebruikersavatar
TomTom
Enthousiast lid
Enthousiast lid
Berichten: 127
Lid geworden op: zaterdag 14-01-2012, 22:04
Ervaring: Gevorderd cursist (> 2 jr)
Woonplaats: Den Haag

SVS Mokume gane ring met regelmatig patroon

Bericht door TomTom »

Ik had eens beloofd om een SVS te maken voor een mokume ring met een regelmatig patroon zoals onderstaand:

Afbeelding

Het is een bak werk met heel veel stapjes voordat het resultaat op tafel ligt maar ja, dat is vaker met edelsmeden.

In dit voorbeeld werk ik met een viertal metalen, zilver, fosforbrons, koper en shibuichi.

Afbeelding

De laatste is een legering die veel gebruikt wordt in de Japanse mokume en bestaat uit 25 % zilver en 75 % koper. Ik heb hier nog niet eerder mee gewerkt en was benieuwd of het iets leuks oplevert. Je kunt deze SVS ook gebruiken voor zilver met koper.

De dikte van de plaatjes varieert van 0,5 mm tot 1,0 mm. De lengte en breedte is 80 bij 8 mm. De dikte van de plaatjes heeft een directe invloed op de fijnheid van het patroon. Hier kom ik straks nog op terug.

Voorbereiding

Oppervlakte behandeling van de plaatjes

Er zijn wat handigheidjes die ik ontdekt heb en die goed werken:

1. De strips zaag ik uit ipv knippen. Hierdoor ontstaat geen deformatie bij de rand van de strip wat weer het legeringsproces ten goede komt.
2. Ik maak de plaatjes zo vlak mogelijk. Een beetje welving kan maar niet te veel,
3. De plaatjes worden zo goed mogelijk geschuurd met 400 schuurpapier. Niet met een pad want hierdoor ronden de uiteinden van de plaat af, zie 1. Schuren doe ik in twee richtingen, langs en dwars op de lengteas van de plaatjes. De functie van het schuren is het verwijderen van krassen, putten en andere onregelmatigheden in het oppervlak.
4. Hierna gebruik ik puimsteen en een tandenborstel om het nog een laatste zet te geven en het oppervlak zo goed mogelijke vrij te hebben van krassen.
5. De plaatjes worden schoongemaakt onder de kraan en daarna in de ultrasoon gelegd om resten puimsteen te verwijderen.
6. Daarna goed drogen met lintvrij papier of doek. Dit is wel belangrijk anders maak je weer nieuwe krassen.
7. De gedroogde plaatjes worden als laatste vetvrij gemaakt met aceton. Hierna moet je de plaatjes oppakken bij de zijkanten om te voorkomen dat je de oppervlakte ?vervuilt? met huidvet.

Waarom al deze moeite? Mokume gane berust op het principe van diffusie waarbij atomen van het ene materiaal overgaan naar het andere. In het grensvlak tussen de plaatjes ontstaat een nieuwe legering waarvan de samenstelling afhangt van de gebruikte materialen, druk en temperatuur. Deze legering kan zicht niet vormen of vormt zich niet over het gehele oppervlak van de plaatjes als deze voorwaarden niet goed zijn ingevuld. Dit uit zich niet direct nadat het pakket klaar is maat wel tijdens de opvolgende bewerkingen waarbij behoorlijk veel druk op het materiaal wordt gezet (torderen, walsen) waardoor de grensvlakken bezwijken en het pakket splijt.

Samenstellen van het pakket

Het uitwisselen van de atomen kan alleen als de plaatjes strak op elkaar zitten. Dit kan bewerkstelligt worden door het gebruik van klemmen of door middel van draad waarmee het pakket plaatjes wordt omwikkeld. Ik gebruik vaker een klem voor vierkante plaatjes (50 bij 50 mm). Dit werkt niet lekker met plaatjes waarvan de breedte 1/10 is van de lengte. Hiervoor gebruik ik binddraad van 0,60 mm.

Ik zet het nog losse pakket plaatjes in een bankschroef en wikkel er dan draad omheen zoals je in de volgende foto?s kunt zien. De bankschroef zorgt ervoor dat er druk op het pakket komt wat daarna dmv de binddraad wordt vastgehouden. Wat goed werkt is twee bindingen per cm.

Afbeelding

Afbeelding

De volgorde van de plaatjes is ook van belang. Dit heeft ook weer te maken met het diffusieproces. De materialen worden tot het eutectisch punt gebracht waarbij de diffusie op gang komt en een grenslaag wordt gevormd. Dit punt is afhankelijk van de materialen:

zilver-koper: 778 graden.
zilver-brons: 750 graden
Shibuichi-koper: 782 graden
Shibuichi-brons: ken ik niet, dat is onderdeel van het experiment
Koper-brons: 998 graden

Deze opsomming is van belang als je een oven gaat gebruiken om mokume te maken. Ik gebruik nu de vlam om het te maken omdat ik dan kan zien wat er gebeurt met de shibuichi. De oven die we hebben heeft geen kijkraam en moet dan open wat een effect op de temperatuur heeft.

Wat wel van belang is bij deze opsomming, is de volgorde van de plaatjes. Ik gebruik het zilver en het shibuichi als een soort ?lijm? om het pakket mee te binden. Dat houdt in dat ik het koper en brons als eindplaat bij onder- en bovenkant gebruik. Omdat ik binddraad gebruik en geen klem, zal er anders bij een zilver of shibuichi plaatje de draad zich invreten in het metaal.

Deze volgorde heb ik gebruikt:

Brons
Shibuichi
Koper
Shibuichi
Brons
Shibuichi
Koper
Zilver
Brons
Shibuichi
Koper
Zilver
Brons

Branden

Nadat het pakket is ingebonden, doop ik het in boraxine en warm het pakket langzaam op.

Afbeelding

Nadat de boraxine er af is gekookt, voer ik de temperatuur op en gebruik op een gegeven moment twee branders om genoeg energie in het pakket te stoppen.

Afbeelding

Bij het branden is het belangrijk dat het pakket gelijkmatig verwarmd wordt. Draai het dan ook regelmatig om vergeet de zijkanten van het pakket niet. Als er splijting optreedt, is het vaak op deze punten.

Als het hele pakket donkerrood is geworden komt het belangrijkste moment, het wachten op het zweten van de zilver en shibuichi laagjes. Dit ziet er als volgt uit:

Afbeelding

Het zweten is een indicatie dat op het grensvlak met het zilver/shibuichi met de overige metalen een legering wordt gevormd en het diffusieproces actief is. Dit heeft in technische termen liquid diffusion. De contactvlakken zijn in een vloeibare staat gekomen (smelt) en de uitwisseling vindt nu plaats tussen de metalen.

Zorg dat het zweten plaatsvindt in alle zilver/shibuichi laagjes over de gehele lengte van het pakket. Je zult het pakket ook moeten omdraaien om de andere kant van het pakket en ook de zijkanten te laten zweten. In dit stadium is het belangrijk dat je niet teveel hitte toevoert om te voorkomen dat in het pakket lagen gaan wegsmelten en je pakket geheel of gedeeltelijk in elkaar zakt. Gelijkmatig de vlam gebruiken is dan ook van belang.

Als de lagen overal gezweet hebben s het proces klaar en kan het pakket even afkoelen voordat het in het water gaat. Te snel afkoelen kan leiden tot temperatuurspanningen waardoor de laagjes in een later stadium alsnog loskomen van elkaar.

Nadat het is afgekoeld kunnen de bindingen worden verwijderd en het pakket kan dan in het zuurbad en worden schoongemaakt.

Afbeelding

Na wat vijlwerk ziet het er zo uit:

Afbeelding

Je ziet dat er nog een tweetal plekken zijn waar het lijkt als of de plaatjes niet goed vastzitten. Dat is gelukkig niet zo, ik was wat te snel met zagen waardoor de plaatjes niet overal even breed waren. Een inspectie met een loep liet me zien dat het wel goed zat.

Ik smeed het pakket nog eens door op een aambeeld. Je hoort dan aan het geluid ook meteen of de binding overal goed is.

Vormen van het patroon

In dit stadium worden de patronen in het metaal gevormd. Dit doe ik door middel van torderen maar eerst moet het pakketje een aantal malen door de octogoonwals om het dunner en langer te maken.

Afbeelding

Afbeelding

Afbeelding

Tijdens het walsen moet het pakket regelmatig onder de vlam om te voorkomen dat er te grote spanning ontstaat in de grensvlakken tussen de laagjes en het pakket gaat splijten. Bij het verwarmen kan het pakket tot net aan zweten worden gebracht. Dit biedt de gelegenheid om delen waar nog geen hechting heeft plaatsgevonden alsnog te laten hechten.

Nadat ik het pakketje van 80 bij 8 mm heb gewalst tot een dikke draad van 125 bij 5 mm, is het tijd om te torderen. Dit doe ik in een bankschroef en met behulp van een klemtang. Het beste voor het torderen is om gelijktijdige te trekken en te draaien. Hierdoor zal het pakket niet verbuigen. Aangezien ik daar geen ruimte voor had, heb ik de klemtang loodrecht op de lengteas van het pakket gebruikt.

Afbeelding

Ook hier is het van belang om tussendoor het pakket goed door te verwarmen om te voorkomen dat er een breuk ontstaat in het pakket tijdens het draaien. Vooral door de combinatie van verschillende metalen, in dit geval zilver en brons, kunnen door het verschil in mechanische eigenschappen spanningen ontstaan. Ik draai het pakket twee keer rond en verwarm het dan weer totdat het donkerrood is.

Het aantal wendingen bepaalt de fijnheid van het patroon, dat is op zich logisch. Hier kun je een beetje mee spelen en het afstemmen op de toepassing van het mokume.

Nadat het draaien klaar is, zijn er een aantal opties die je hebt. Je kunt de nu gevormde draad met wendingen afvijlen zodat het regelmatige patroon verdwijnt. Dit heeft Daniel al eens mooi beschreven in zijn SVS. Zie ook http://www.zilvermaan.com/forum/viewtop ... ght=mokume.

Een andere optie die ik heb gedaan is het doorzagen over de lengteas van de draad. Hierdoor worden de gedraaide patronen aan de oppervlakte. Eerst haal ik de draad met wendingen nog een paar keer door de octogoon waarmee ik ook de breedte van de ring kan bepalen. In dit geval wil ik een ring van 3 mm breed hebben en moet de draad een dikte van ca. 4 mm hebben vanwege vijl en schuurverlies.

Afbeelding

Hierna begint het meest vervelende deel van het proces: het doorzagen van de draad.

Afbeelding

De lengte van de draad is nu 180 mm en je moet hem helemaal doorzagen. Geloof me, ik kan redelijk zagen maar helemaal recht wordt het nooit?.

De reden voor het compleet doorzagen is gelegen in het feit dat je de lengte van je materiaal voor je ring kunt afstemmen op de regelmaat van het patroon in je mokume. Hierdoor is het mogelijk om een ring te maken die naadloos lijkt.

Het eindresultaat, nog niet helemaal klaar maar het geeft een indruk.

Afbeelding

Een ander voorbeeld (koper-zilver) laat de patronen wat duidelijker zijn:

Afbeelding

Succes en als er vragen zijn dan zie ik ze wel verschijnen.

Groeten,

Tom
Laatst gewijzigd door TomTom op zondag 27-01-2013, 15:18, 1 keer totaal gewijzigd.
Ervaring komt in stapjes
Gebruikersavatar
akkasilver
Zeer actief lid
Zeer actief lid
Berichten: 735
Lid geworden op: zondag 06-04-2008, 21:25
Ervaring: Gevorderd cursist (> 2 jr)
Woonplaats: Amsterdam
Contacteer:

Bericht door akkasilver »

Wauw leuk Tom. \:D/ Heel goed en helder verwoord! Ik begrijp dat je het (soms) nog kunt herstellen indien je pakketje op plaatsen loslaat? (Verhitten rondom het torderen), maar kan dat altijd, dwz op enig moment in het proces, of moet je soms gewoon helemaal opnieuw beginnen?
Heleen

PS Bij de voorlaatste foto staat een klein foutje: het eindresultaat, nog helemaal klaar, maar etc moet zijn nog niet helemaal klaar. Of snap ik er niks van... :P
In der Beschränkung zeigt sich der Meister
Gebruikersavatar
Willem Parel
Zeer actief lid
Zeer actief lid
Berichten: 4123
Lid geworden op: woensdag 20-02-2008, 14:14
Ervaring: Professioneel goudsmid

Bericht door Willem Parel »

Fantastische SVS Tom, dank je voor de tijd die je er voor ons ingestoken hebt om het hier te kunnen laten zien.
Erg mooi duidelijk en een goede omschrijving, ik heb vooralsnog geen vragen maar wie weet later als ik alles heb leten bezinken.
Overigens, er is een techniek die het mogelijk maakt om je ring daadwerkelijk naadloos te maken he, maar dat zal je wel bekend zijn.
Bij het scheppen van het schone wordt veel geleden....
Gebruikersavatar
TomTom
Enthousiast lid
Enthousiast lid
Berichten: 127
Lid geworden op: zaterdag 14-01-2012, 22:04
Ervaring: Gevorderd cursist (> 2 jr)
Woonplaats: Den Haag

Bericht door TomTom »

Hoi Hellen, ik heb het net aangepast, bedankt voor de tip.

Als het pakket splijt is vaak lastig het weer te repareren door de oxides die ontstaan als de lagen niet goed gebonden zijn. Met edele metalen zoals goud kan dat weer wel omdat hier geen of beperkt oxides ontstaan.

Je kunt proberen om de oxides weg te halen en het dan te solderen. Ik heb ervaren dat dit moeilijk is en niet leidt tot het gewenste resultaat. Het pakket schuurt in een later proces toch weer op dezelfde plek. Het
Ervaring komt in stapjes
Gebruikersavatar
akkasilver
Zeer actief lid
Zeer actief lid
Berichten: 735
Lid geworden op: zondag 06-04-2008, 21:25
Ervaring: Gevorderd cursist (> 2 jr)
Woonplaats: Amsterdam
Contacteer:

Bericht door akkasilver »

I see, dus als het tegen alle verwachting in uiteindelijk toch splijt heeft in de vitriool gooien geen zin meer. Wat doe je dan trouwens met dat mislukte pakketje? Is dat ?berhaupt nog ergens bruikbaar voor? :-k
Heleen
In der Beschränkung zeigt sich der Meister
Gebruikersavatar
TomTom
Enthousiast lid
Enthousiast lid
Berichten: 127
Lid geworden op: zaterdag 14-01-2012, 22:04
Ervaring: Gevorderd cursist (> 2 jr)
Woonplaats: Den Haag

Bericht door TomTom »

Hoi Hellen,

Wat nog bruikbaar is van het pakket kun je bewerken door te walsen, vijlen etc. Het resterende deel kun je uit elkaar trekken en het zilver herbruiken. Zelf smelt ik mislukte pakkertjes om tot Shibuichi en gebruik dat weer in een ander project.
Ervaring komt in stapjes
smidje
Zeer actief lid
Zeer actief lid
Berichten: 552
Lid geworden op: zondag 24-01-2010, 14:06
Ervaring: Overig
Woonplaats: Dordrecht
Contacteer:

Bericht door smidje »

Mooie svs ,
Wat zijn je ervaringen met het fuseren van shibuichi met sterling zilver ?
Ik heb net zelf een paar platen gemaakt om het is te proberen dus alle info is welkom.
"Quality is a habit not an act"
Gebruikersavatar
RM
Zeer actief lid
Zeer actief lid
Berichten: 582
Lid geworden op: donderdag 25-06-2009, 23:31
Ervaring: Semiprofessioneel goudsmid
Woonplaats: Heemstede

Bericht door RM »

Fijne SVS Tom =D> en vooral leuk om weer eens een andere benadering te zien/lezen.

Dan gaat het toch weer een beetje kriebelen bij mij.
Maar de vijlpen blijft bij mij voorlopig helaas nog koud.
Alhoewel, in april ga ik weer op zetterskamp :D

Robert
Niets blijft zoals het is
(en met een flexibele en volwassen houding vormt dat zelden een probleem)
Gebruikersavatar
Willem Parel
Zeer actief lid
Zeer actief lid
Berichten: 4123
Lid geworden op: woensdag 20-02-2008, 14:14
Ervaring: Professioneel goudsmid

Bericht door Willem Parel »

RM schreef: Alhoewel, in april ga ik weer op zetterskamp :D

Robert
Waar ga je heen Robert, naar Ahlen??? heb ik ook nog aan zitten denken.
Bij het scheppen van het schone wordt veel geleden....
Gebruikersavatar
RM
Zeer actief lid
Zeer actief lid
Berichten: 582
Lid geworden op: donderdag 25-06-2009, 23:31
Ervaring: Semiprofessioneel goudsmid
Woonplaats: Heemstede

Bericht door RM »

Willem Parel schreef:
RM schreef: Alhoewel, in april ga ik weer op zetterskamp :D

Robert
Waar ga je heen Robert, naar Ahlen??? heb ik ook nog aan zitten denken.
Genau Herr Perle :D
Een revance op vorig jaar april, toen het zo droevig in duigen viel.
Weer gewoon lekker de basis cursus om mijn perfectionistische karakter te voeden :lol:
Lekker een weekje zonder studieboeken.

Robert
Niets blijft zoals het is
(en met een flexibele en volwassen houding vormt dat zelden een probleem)
Gebruikersavatar
TomTom
Enthousiast lid
Enthousiast lid
Berichten: 127
Lid geworden op: zaterdag 14-01-2012, 22:04
Ervaring: Gevorderd cursist (> 2 jr)
Woonplaats: Den Haag

Bericht door TomTom »

Hou Smidje,

Interessante vraag. Ik heb dat nog niet geprobeerd. Mooie gelegenheid om weer eens te experimenteren! Ik heb nog wel wat plaatjes Shibuichi en zilver liggen die ik in de klem in de oven zal gaan doen. Ik laat het je binnenkort weten wat eruit komt.

Groeten

Tom
Ervaring komt in stapjes
Gebruikersavatar
Gadiena
Actief lid
Actief lid
Berichten: 266
Lid geworden op: woensdag 01-09-2010, 9:55
Ervaring: Professioneel goudsmid
Woonplaats: Breda
Contacteer:

Bericht door Gadiena »

Prachtige svs. Tijd om de mokum? liefde weer eens op te voeren.
Handige tips en mooi omschreven.
"Sometimes there's not a better way. Sometimes there's only the hard way.?
― Mary E. Pearson
Gebruikersavatar
TomTom
Enthousiast lid
Enthousiast lid
Berichten: 127
Lid geworden op: zaterdag 14-01-2012, 22:04
Ervaring: Gevorderd cursist (> 2 jr)
Woonplaats: Den Haag

Bericht door TomTom »

Smidje, ik heb gisteren wat research gedaan. In het boek van Ian Fergunson staat dat dit wel te doen is bij een temperatuur van 600 graden. Ik ga dit volgende week proberen in een kleine handelen en in de vlam zodat ik kan zien wat er gebeurt. Je hoort nog van me.


Groeten

Tom
Ervaring komt in stapjes
Gebruikersavatar
TomTom
Enthousiast lid
Enthousiast lid
Berichten: 127
Lid geworden op: zaterdag 14-01-2012, 22:04
Ervaring: Gevorderd cursist (> 2 jr)
Woonplaats: Den Haag

Bericht door TomTom »

Hoi Smidje,

Ik zou nog bij je terug komen met de ervaringen met zilver en shibuichi. Ik moet zeggen dat dit best wel aardig is gelukt.

Ik had nog wat zilver liggen wat shibuichi en ik dacht, kom, laten we er nog een dimensie aan toevoegen en ik heb er nog wat shakudo bij gedaan.

De plaatjes die ik gebruikt heb zijn allen 30x30 mm maar met verschillende diktes.

Zilver : 0,5 mm
Shibuichi: 0,7 mm
Shakudo: 1,0 mm

Onderstaand een plaatje van de shakuko.

Afbeelding

Ernaast ligt een stuk zilver en koperplaat ter vergelijking. Je ziet dat in de shakudo kleurverschillen zijn. Dat komt doordat het mengen van goud en koper niet 100 % gelukt is

Ik heb het shakudo in het bovenste deel van het pakket gedaan, daar waar ik de lagen heb opengewerkt.

Ik heb deze volgorde aangehouden:

Shibuichi
Shakudo
Zilver
Schibuichi
Shakudo
Zilver
Schibuichi
Zilver
Shibuichi
..
..
Zilver
Shibuichi

Qua eutectische temperatuur, de temperatuur waarbij in de grensvlakken tussen de twee metalen een nieuwe legering vormt, zijn zilver en shibuichi vrij verwant.

Zilver-koper: 778 gr. C
Shibuich-Shakudo: 778 gr. C
Zilver-Shibuichi: ?


In totaal heb ik 17 lagen toegepast wat resulteerde in een ongewelde pakketdikte van ca. 12 mm.

Voor de voorbereiding ben ik niet veel afgeweken van datgene wat er in deze SVS al staat, het enige wat ik extra gedaan heb, is het platslaan van de plaatjes omdat deze wat krom waren door het walsen.

Normaal gesproken gebruik ik voor een dergelijk pakket een klem, bestaande uit twee stalen platen met vier gaten er in waarmee je het pakket dmv bout-moer verbindingen op elkaar perst. Dit geheel gaat in de oven op een temperatuur van ca. 10 graden boven de eutectische temperatuur. Maar omdat ik toch graag wilde zien wat er gebeurde, heb ik een stalen schroefklem gekocht waar het gehele pakket in is gezet. Om te voorkomen dat de plaatjes aan de klem vast zouden plakken, heb ik een paar stalen plaatjes van 3 mm dik tussen het pakket en de uiteinde van de klem geplaatst. De onderkant van de plaatjes die op het pakket lagen heb ik ingesmeerd met tipex. Dit heb ik afgekeken van een video van Hiroko Sato Pijanowski and Gene Pijanowski. Ik kan het je niet aanraden wat 1) het stinkt als de ziekte en 2) het bladdert nogal zodat je zicht op het welproces wordt gehinderd.

Afbeelding

Daarna ben ik aan het branden gegaan en het viel me op dat dit best wel wat meet rijd koste dan ik aanvankelijk had gedacht.

Afbeelding

Uiteindelijk is het me goed gelukt om een solide pakket te maken. Ik heb dit eerst een aantal malen goed uitgesmeed op het aambeeld met een 1 kg hamer, tot groot genoegen van mijn medecursisten . Als ik terugkijk, heb ik een keer of 7 gesmeed totdat het pakketje zo?n 3 mm dik was. Hierna ben ik pas het patroon aan gaan brengen.

Dit heb gedaan dmv boren met verschillende diameters boren (geen idee of dit de juiste term hiervoor is) en in combinatie met wat beitelen her en der. Ik ben wat at random gaan boren en beitelen zonder een bepaalde voorkeur voor een patroon. Het pakketje met het verse patroon er in heb ik daarna door de wals gehaald. Per stap heb ik de dikte met 0,5 mm verkleind en flink zitten gloeien om scheurvorming te voorkomen. Na elke wals stap ben ik het patroon gaan bijwerken. Dat wil zeggen, de bestaande patronen verdiepen en nieuwe inkepingen maken aan de hand van het patroon. Met elke wals stap, heb ik de inkepingen minder diep gemaakt om te voorkomen dat in het eindproduct gaten gaan ontstaan.

Dit is het tussenproduct. Ik wil nog een keer de patronen bijwerken en dan walsen tot een dikte va 0,5 mm. De huidige dikte is ca. 0,8 mm.

Afbeelding

Wat detailopnamen: het grijze is de shibuichi, het zilver is uiteraard zilver en het donkerbruin is de shakudo. Ik heb een instant patineervloeistof gebruikt om de verschillen te accenturen. Dit spul heet Baldwin;s Parina en werkt prima op alle koperverbindingen, het is te koop bij www.reactivemetals.com.

Afbeelding

Afbeelding

Afbeelding

Als het helemaal klaar is al ik de foto?s erbij zetten.

Ik heb nog geen idee wat ik er mee zal gaan maken. Suggesties zijn welkom!!
Ervaring komt in stapjes
smidje
Zeer actief lid
Zeer actief lid
Berichten: 552
Lid geworden op: zondag 24-01-2010, 14:06
Ervaring: Overig
Woonplaats: Dordrecht
Contacteer:

Bericht door smidje »

Mooi gedaan,
Het zilver en shibuichi ligt hier naar me te lonken op de werkbank maar druk,druk,druk ik kom er nog niet aan toe :(
Dit is wel weer een mooie motivatie of tantaluskwelling maar net hoe je het wil zien.
"Quality is a habit not an act"
Plaats reactie